Ang buong mundo ay dapat mabakunahan para matapos itong pandemia. Kung gusto natin mabilis ang datin pamumuhay natin na pinahahalagahan natin at nawala noong 12 Marso 2020, kaylagan tayo nasa pareparehong pahina.

Ang mabilis na pag gawa nang kobid 19 na bakuna ay bagay na mangha ako. Pag Naisip ko ang lagnat pandemia noon 2018 guluhin ang populasion nang buong mundo, na paagat na lang ang akin balikat. Noon panahon na iyon ay wala pang bakuna para sa lagnat. Ang populasion nang buong mundo ay halos maubus ang tatlong parte nang populasion. At ngayon ang mga sayantipiko nang buong mundo ay nakagawa nang bakuna na wala pang isang taon mula nang madeklara opissialy nang WHO.

At ako ay namangha. Ano ang kailagan nang mundo para makabalik sa dating pamumuhay? Ito’y ay pins malaking hamon sa mga limitation nang maga iba ibang bayan at sa maga parmasiotika katulad nang Moderna, Pfizer, Astra/Zeneca Cavishield, Janssen Vaccine-lahat nang bakuna na binibigay sa buong mundo at Novavax na gumagawa nang maga klinikan pag subok upang sa gananon mailabas na nila ang kanilang produkto para madistribute na nila ito. At I dagdag mo ang Sinovac nang Sinovac Bioteck, Sinopharm at Sputnik nang Gamaleya Research Institute Epidermology at Micromology at prinisintahan tayo nang iba ibang bakuna. Subalit ito’y hindi katulad nang pagkain halo halo iba iba. Ibibigay lang sa atin kung ano ang payo nang sayantipiko at doktor.

Para mag karoon nang koneksion sa maga kompania nang bakuna ay napakahirap at maraming maga debate laluna sa maga mahihirap na bayan. Mayaman na maga bayan na may pera ay kayang bumili nang maramihan Pfizer, Moderna, at AstraZeneca na naiiwan ang mahihirap na bayan umasa sa Covax pang mundong bakuna na pinapamahagi nang mayaman bayan. Sa editorial nang 30 nang Marso 2021 nang Nature nasensia hornal na may webcite na nature.kom sinasabi na 11 bilyones na bakuna nang Kobid 19 ang kaylagan para mabakunahan ang 70% na tao sa buong mundong populasion sinisiguro na dalawang bakuna ang kaylagan nang bawa’t isang tao. Maga mahihirap na bayan ay binubuo nang 80% nang tao sa planeta pero sa araw na ito ang maga bayan ito ay pagatlong parte palang nang kataohan ang nakalaan para sa kanila na bakuna. Ang pinaka mabuti ay ang maga gumagawa at nag bibigay nang rasion nang bakuna ay dapat parepareho upang matigil itong pandemia, pero kadalasan ang mabuti ay parating hindi nangyayari. Mayayaman na bayan nag lalagay nang malaking order sa maliit nang kompania para sa maga tao nila, naiiwan ang maga mahihirap na bayan na mag antay sa Covax na ipamahagi ang bakuna na sa panahon ito ay nahuhuli na sa pag bigay nang linguhan rasion.

Noong Oktubre 2020 ang India at ang Sout Africa ay nag lunsag nang kampania nang 100 bayan hinihiling sa WHO oras sa panandalian pag agat nang Kobid 19 pag aaring intelektual na karapatan. Ang panunkala ay pang samantalang ihinto karapatan sa maga patented na produkto ito para ang maga mahihirap at umunlad na bayan ay makagawa at ipamahagi ito. Ang kahiligan ay pang samantala kabang ang mundo ay lahat mabakunahan laban sa birus na ito.

Intellectual Property (IP) ay tinutukoy ang maga bagay na hindi nahahawakan gawa nang taong pag iisip na kilala bilang patent, copy right, marka nang kompania, marka lihim. Nagawa ito noong 17 at 18 na dikada at pinasimulaan noong 19 na dikada at nang dumating ang 20 dikada ay nag karoon nang pagalan sa korte at naging isang usapin kaso. Nakikita natin ang IP sa nobela, piksion o hindi piksion, trabaho sa arte, kanta, resipi at iba iba pa. Ang dalawang bayan na nag pasimula nito pang higi nang pahintulot ay upang dalhin pang samantalang pang hinto sa IP para mapagusapan ang bagay naito at mapag kasunduan sa ika 47 na usapin sa G7 sa summit sa Uk.

Sa unang pag tutol sa waber at makaran ang pag susuli binigyan pansin ang US President Biden ay nag bigay nang salita na ang kanyang administrasion ay hindi tututol kung mayroon mag luluwag nang IP proteksion na ang tinutukoy ay ang Kobid 19 patent. Dapat lang na punahin na ang Amerika lang ang bayan na subra subra ang daming bakuna suply kaysa sa pang gagailagan na maaring sila lang ang iniikot ang pahina nitong pandemia ito na umaabot nang 587,867 ang maga namatay sa kanilang maga residence sa maga araw na ito. Canada at Germany ay ayaw pumayag sa panandalian pag alis nang proteksio. Sa CBC webcite nang 7 nang Mayo 2021 Canada’s PM Trudeau ay hindi pinanigan ang pag alis nang pahintulot sa IP proteksion kobid 19 bakuna pero nag bigay nang tulong nang 375 milyones para makapasok sa Kobid 19 kasangkapan (ACT) panandalian para tumulong sa pag gawa, makapag labas, at pamigay diayagnostik, teraputik na bakuna sa malilit at mahihirap na bayan at ito’y sa ibabaw nang 940 milyones na pinagako na nauna sa ACT at Covax. German Chancellor Markel ay tutol sapagkat sa kanyang paninindigan ay parang inandermine ang maga gumagawa nang medisina at hindi nakaka tulong sa pag dagdag nang bakuna pang mundo dahil walang maga bayan na mayroon na paktoria para gumawa nang bakuna na tulad nang Pfizer at Moderna.

Sa kasalukuyan apat na klaseng bakuna ang pinapayagan sa Kanada. Pfizer/BioN Teck ay hindi sangayon sa pag hinto nang IP pang agat sa katuwiran na ang bakuna nila ay hindi hadlang bagkus ito’y solusion sa pandemia. Ganon pa man kahit hindi tumutol ang kampania sa pag alis nang paten walang lugar na may sapat na teknolohiya na makakagawa nang mRNA bakuna. Moderna na mayroon 7 paten sa pananalita ay ibig ipamahagi ang karapatan matapos ang pandemia upang sa ganon ito’y maialis ang pag hadlang sa bakuna pag unlad. Astra Zeneca at Johnson at Johnson ay may libiral na patugo dito. Sila ay nag bigay sa publiko nang salitang pagako sa pag unlad nang kanilang bakuna  at pamamahagi na walang turbo sa sino man na lisinsiado para bakunahan ang buong kamunduhan populasion sa tamang oras na pamimigay.

Walang duda na ang maga kampanyang ito nang bakuna ay kumikita nang malaki sa pag gawa nang Kobid 19 bakuna. Pfizer ay umaasa na bebenta nang 26 bilyones. Unang kuwarter nang taon 2021 kita nang Moderna ay 1.73 bilyones, Astra Zeneca ay 275 milyones at ang Johnson at Johnson $100 milyones. Para alisin ang Intelectual Property nang  paten sa maga bakuna Sa kasalukuyan nang pandemia ay nag hahatiin nang malakas na mensahe sa maga parmasiotika ant mayaman na bayan na tumulong para gumawa nang Kobid 19 bakuna. Ang mensahe na silay ay pumapayad na kahit walang kita para sa kabutihan nang marami. Kahit parang hindi tutol, alam kong maraming beses nating marinig sa 14 buwan na tayoy lahat ay sama sama. At kung maari kong idagdag para makalagpas tayo dito sa hulihan nitong pandemian tayo ay dapat mag tuluyan.