Malayang araw pang ulat sa mundo ay ipinahayag nang UN General Assenby noon Disiyembre 1993 ay ipinagdiwang 3 nang Mayo nitong taon na Ito. Pinagalanan ang araw sa pagalawa nang istoria. Ito’y “tinawag sa pag tanggap nang kahalagahan at kahulugan na ang impormasion ay para sa kabutihan nang publiko, at pinag aaralan kung papano Ito mapapaunlad para sa paggawa   sa pag kalat at pag tanggap nang laman sa kabutihan nang joarnalist at paunlarin malinaw pagiging matatag na walang iniiwan kahit sino paman.” Washington Post nag pugay sa araw palatandaan para kay Austin Tice sa isang buong pahina pa alala.

Austin Tice ay isang dating US na marino na naging indipendenteng manunulat tagapad ulat sa iba ibang malalaking korporasion katulad nang Washinton Post at CBS nang siya ay nawala matapos na siya ay hinawakan sa isang chek poit sa Damascus  noon 14 nang Agusto 2012. Ang administrasion ni Biden ay sinundan ang nakalipas na administrasio sa pag trabaho na pakawalan siya base sa paniniwala na siya ay buhay pa. Mabuti mayroon pang pag asa na siya ay maibalik.

Jamal Khashhogi istoria ay malagim. Wala nang pag asa para siya ay mabalik matapos na bumisita siya sa Konsulado nang Saudi sa Istambul. Ang larawan niyang na kuha nang siya ay papasok sa opisina nang Konsulado nang Saudie ay ang huling nakita siya na buhay. Siya ay isang Saudiyang joarnalista na piniling manirahan sa Amerika nang makritisize niya ang mga pamamaraan nang Crown Prince nang Saudie Arabia. Noong oras nang kanyan marder siya ay isang tagatulong kolomista buwan buwan sa Washinton Post.

Noon panahon nang 2009-2019, 554 na joarnalista ang nalathala na pinatay at 49 na trabahador sa midya kabuuan nang mundo ayon sa Washinton Post noon 30 nang Disiyembre 2019. Tagapad ulat na walang hanganan sa kanilang fst.org takdang araw 29 nang Disiyembre 2020 inulat na 50 joarnalist ang napatay noon 2020 lang, 2/3 nang mga bayan “namamayapa”.

Tatlongput dalawa pursiento mga pumanaw ay sa mga bayan may kaguluhan at 68% ay sa mga bayan mapayapa. Sa mga joarnalist na napatay na konektado sa kanilang trabaho 84% ay sadyang pinagkaukulang patayin. Iyon mga na patay sa bayan na mapayapa ay nag sisiyasat tungkol sa korapsion, maling pag gamit sa mga pondo, organisadon krimen, o mga nag kokober nang mga nag proprotesta. Tatlong daan at ottientay siyette ay mga nakulong sa maykinalaman sa trabaho nila. Mehiko ay naguguna sa listahan. Lahat itoy nang yari sa loob nang sampung buwan nang pandemia, sa pag sasarado nang lahat at pag uutos na malagi sa bahay. Sa Kanada ang mga namatay na joarnalista ay maliit. Dalawa lamang noong taon nang 90s

Sa Pilipinas ang isang pagalan ay namamagagwag. Maria Rezza. A Filipino-American joarnalist siya ay isa sa mga nag tatag at CEO nang Rappler Pilipinong balita sa linia na kampanya. Noon isang taon siya ay na kombikto nang cyber libel sa ilalim nang batas nang Philippine Anti-Cybercrime law. Noon 2018 siya ay ginawaran nang isang karagalan bilang person of the year nang Time Magazine ka hilera si Jamal Khashhogi, trabahador nang Capitol Gassette nang balitang diaryo sa Maryland,, U Wa Lone at U Kyaw Soe Oo dalawang bilango Reuters joarnalist. Kritiko ni Rodrigo Duterte populist presidente nang Pilipinas. Rezza sa paniniwalang tinugist nang administrador nang gobbiyernong ni Duterte iniaresto at kinubbik. Siya ay Malaya sa bisa nang piyansa. PBS Frontline ay nag prisinta nang isang dokumento nang kanyang kalagayan bilang isang joarnalista sa kasalukuyan administrador. “A Thousand Cuts” ay mapapanuod sa “You Tube.” Noon Enero 2019 siya ay nag punta sa Toronto at nag salita sa Toronto Reference Library. Hindi siya bago sa lamig sa panahon tag lamig sa Northeast dahil siya ay nanirahan sa New Jersy noon 10 gulang siya at nag aral sa Princeton University. Siya ay kompotable sa lamig nang Enero sa ginaw nang Toronto.

Kapag iniisip ko ang paganib nang isang joarnalist sa pag hahatid nang tutuong balita sa tao, ako’y na mamangha. Noong 80’s nakipag kita ako sa isang pinuno nang New People’s Army (NPA) sa Bicol para sa isang ulat na ginagawa ko sa kommunidad na diyario sa Toronto. Ang NPA ay binansagan na isang teroristang grupo noon. Sa panahon nang aking pag pupulong sa kanila, ang kanilang kilusan ay kalat na sa buong kapaligiran nang buong bayan. Ang labanan ay madugo na laban sa administrasion gobbeirno nang diktadurang Ferdinand Marcos na sa huli tumakbo sa Hawaii matapos ang isang mapayapang rebulusion nang 1986. Akong kaunaunahan na joarnalista taga Toronto nakipagkita’t nakipulong sa pinakamataas na pinuno. At nang aking kausap na, napansin kong ang edad namin ay hindi nag kakalayo. Nang bumalik ako nang Toronto para mag ulat sa aking karanasan, hindi ko sinabing na ako’y dinala sa kabundukan, Ang paganib na dinaan ko sa kanila, sa pag uusisa, sa pag babantay sa akin kabang kausap ko ang kanilang pinuno. Sa palagay ko, ako’y mayroon isang mission na ihayag ko ang kanilang istoria. Si Ferdinand Marcos ay isang malaking dahilan kung bakit maraming sumasama sa NPA sa kanyang pamamalakad at mga korap na gawain sa kanyang administrasio nang gobbiyerno..